ኤርትራ - ጭቆና፡ ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት ይፈጥር
ዑቕባ ንዝሓተቱ ኤርትራውያን ዘእንግዳ ሃገራት፡ ናብ ኤርትራ ክመልስኦም ኣይግባእን።

ለንደን፡ 16 ሚያዝያ 2009 - መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ዜጋታቱ ዝፍጽሞ ዘሎ ናይ ሃውሪ ማእሰርትን ስቅያትን፡ ከምኡ' ውን ደረት ኣልቦ ሃገራዊ ኣገልግሎት፡ ካብ ጽንኩር ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት ሓሊፉ፡ ንብዙሓት ኤርትራውያን ዜጋታት፡ ሃገሮም ራሕሪሖም ንኽስደዱ፡ ይገብር ከምዘሎ ህዩማን ራይትስ ዎች በዚ ሎሚ መዓልቲ ዘውጽኦ ጸብጻቡ ገሊጹ።

“ህይወት ኣብ ትሕቲ ቀይዲ፡- መንግስታዊ ጭቆና፡ ደረት ኣልቦ ሃገራዊ ኣገልግሎት'' ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ፡ 94 ገጽ ዝሓዘለ ጸብጻብ፡ ህዩማን ራይትስ ዎች፡ ብመንግስቲ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝፍጸም ዘሎ ከቢድ ናይ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት፡ ከምኡ’ ውን ብዛዕባ ብሃውሪ ምእሳር፣ ስቅያት፤ ዘስካሕክሕ መነባብሮ ቤት ማእሰርቲ፣ ጉልበት ዜጋታት ብናጻ ምምዝማዝ፣ ምንቅስቓስ ዜጋታት ምቁጽጻር፡ ብናጻ ሓሳብካ ምግላጽ፣ ከምኡ ‘ውን መሰል ናይ እምነት ዝኣመሰሉ ነጥብታት ሰኒዱ’ ሎ። ብተወሳኺ፡ ካብ ኤርትራ ሃዲሞም ናብ ካልኦት ሃገራት ከም በዓል ሊቢያ፣ ሱዳን፣ ግብጽን ዓዲ ጥልያንን ዝኸዱ ኤርትራውያን፡ ኣብኡ ምስ በጽሑ ዘጋጥሞም ከቢድ ሽግር ይትንትን።

ኣብ ህዩማን ራይትስ ዎች፡ ዲረክተር ኣፍሪቃ ዝኾነ - ጂዮርጀታ ጋኞን - “መንግስቲ ኤርትራ፡ ንኤርትራ ናብ ሓደ ዓቢ ቤት ማእሰርቲ ቀይሩዋ ኣሎ” ትብል።

“ኩነታት ናይ ኤርትራውያን እሱራት፡ ማለት ናይቶም ዘለዉን ዝጠፍኡን መንግስቲ ኤርትራ ተሓታቲ ክኸውን ኣለዎ” ዝበለት ጋኞን፡ “መንግስቲ ኤርትራ፡ ንናይ ዓለም ናጻ ናይ ሰብኣዊ መሰላት ተዓዘብቲ፡ ብዛዕባ ሃለዋት እዞም እሱራት መጽናዕቲ ንኽገብሩ ከፍቅድ ኣለዎ።” ትብል።

ህዩማን ራይትስ ዎች፡ ንሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን ንኤውሮጳዊ ሕብረትን ዓቅምታቶም ምስ ውድብ ሕቡራት ሃገራትን ኣፍሪቃዊ ሕብረትን ብምውህሃድ፡ ነቲ ኣብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዘፊኑ ዝርከብ ወጥሪ፡ ከድህቡልን ፍታሕ ክረኽቡሉን፡ ብፍላይ ከኣ፡ ንኤርትራ ዝወሃብ ሓገዝ፡ ምስ ምምሕያሽ ኩነታት ሰብኣዊ መሰላት ከተኣሳስርዎ ጸዊዑ።

ዋላ ‘ኳ ንዓለምለኻዊ ሕጊ ብዝጻረር መሰረት፡ እቶም ኣብ ኤርትራ ዝካየዱ ናይ ልምዓት መደባት፡ ብናጻ ጉልበት እሱራትን ክቱባት ሃገራዊ ኣገልግሎትን ዝዕመሙ ምዃኖም ፍሉጥ እንተኾነ፡ ኤውሮጳዊ ሕብረት ግን፡ ኣብዚ ቐረባ እዋን፡ ናይ 122 ሚልዮን ዩሮ፡ ገንዘባዊ ሓገዝ ንኤርትራ ለጊሱ።

ህዪማን ራይትስ ዎች፡ ምስ ኣብ ሰለስተ ሃገራት ዝርከቡ: እሞ ልዕሊ 50 ዝኾኑ ኤርትራውያን ግዳያት ሰብኣዊ መሰላትን ናይ ዓይኒ መሰኻኽርን ኣብ ዘካየዶ ቃለ-መጠይቕን ዝገበሮ መጽናዕትን፡ መንግስቲ ኤርትራ ሕቡእ መሳርሒታት ሓለዋ ብምጥቃም ኣብ ኤርትራ፡ ቁጽሮም ዘይተፈልጡ እሱራት፡ ኣብ ቦትኡ ዘይፍለጥ ቤት ማእሰርትታት ብዘይ ክስን ፍርድን ይማስኑ ከምዘለዉ ይሕብር።

መብዛሕትኦም እቶም እሱራት ብሰንኪ ፖለቲካውን ሃይማኖታውን እምነቶም ክእሰሩ ከለው፡ ገለ ድማ ነቲ ናይ ግዜ ገደብ ዘይብሉ ሃገራዊ ኣገልግሎት ከተወግዱ ፈቲንኩምን ካብ ሃገር ክትሃድሙ ተረኺብኩምን ብዝብል ምስምስ እዩ።

ኣብ ልዕሊ እሱራትን ክቱባት ናይ ሃገራዊ ኣገልግሎትን፡ ስቅያት፣ ኢ-ሰብኣዊ ኣተሓሕዛን ምዝመዛ ናጻ ጉልበትን ልሙድ’ ዩ። ኩነታት መነባብሮ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ዘስካሕክሕን ዝተጸቃቀጠን ክኸውን ከሎ፡ ገሊኦም ኣብ ኮንተይነር ብኣመና ዛሕልን ዋዕን፡ ገሊኦም ኣብ ትሕቲ መሬት፡ ብግፍዕን ሕማቕ ኣተሓሕዛን ይሳቐዩ ኣለው።

ገለ ዶባት ኤርትራ ክሰግሩ ዝተረኽቡ መቕጻዕቶም ከቢድ ክኸውን ከሎ፡ ገለ ድማ ብጥይት ሽዑ ንሽዑ ይቕተሉ። ናይቶም ዝሃደሙ ስድራ ቤት ከኣ፡ ከም መቕጻዕቲ ናይ ደቆም ዘህደሙ፡ ካብ ዓቕሞም ንላዕሊ ዝኾነ ገንዘብ ክኸፍሉ ይግደዱ። እንተዘይከኣሉ ኸኣ ይእሰሩ። ዋላካ እቲ ኣብ ልዕሊኦም ክወርድ ዝኽእል መቅጻዕቲ ከቢድ እንተኾነ፡ በሽሓት ዝቑጸሩ ኤርትራውያን፡ ብቐጻሊ ሃገሮም ገዲፎም ንስደት የምርሑ ኣለው።

እቶም መብዛሕቶም ካብ ኤርትራ ዝሃድሙ፡ ብዶባት ኢትዮጵያ ወይ ሱዳን ኣቢሎም፡ ንሊብያ ወይ ንግብጺ ይሰግሩ። ካብኡ ኸኣ፡ ንኣውሮጳ ይሓልፉ። ኣብ ዝሓለፋ ቁሩብ ዓመታት፡ ብዙሓት ካብ ሊብያን ግብጽን ማልታን፡ ብሓይሊ ንኤርትራ ዝተመልሱ ኣለዉ። ተመሊሶም ከኣ፡ ኣብ ቤት ማእሰርትን ኣብ ዘስካሕክሕ መቕጻዕትን ከምዝተቐየዱን ይፍለጥ።

ነቶም ዝተመልሱ ዝጽበዮም መቕጻዕትን ስቅያትን ጠቂሱ፡ ላዕለዋይ ኮምሽን ስደተኛታት ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ኤርትራውያን ሓተትቲ ዑቕባ ብዝኾነ ዓይነት መገዲ፡ ንኤርትራ ከይምለሱ ከተሓሳስብ ጸኒሑ’ ሎ። ነቶም ብሓይሊ ንሃገሮም ዝምለሱ ስደተኛታት ከጋጥሞም ዝኽእል ናይ ስቅያት (torture) ሓደጋ ኣብ ግምት ብምእታው፡ ህዩማን ራይትስ ዎች ብወገኑ፡ ንኹለን ንኤርትራውያን ሓተቲ ዕቑባ ዘስተእንግዳ ሃገራት፡ ነቶም ሓተቲ ዕቑባ ንኤርትራ ብሓይሊ ንኸይሰጉኦም የተሓሳስብ።

“ኤርትራውያን ሓተቲ ዕቁባ ዘስተእንግዳ ሃገራት እቲ ዝግብኦም ዑቕባን ሓገዝን ክገብራሎም ይግባእ” ትብል ጋኞን። “ንሃገሮም ራሕሪሖም ብምኻዶም፡ እንተተመሊሶም፡ ማእሰርትን ስቅያትን ከጋጥሞም ስለዝኾነ፡ ኣብ ትሕቲ ዝኾነ ሃዋህው፡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ንሃገሮም ብሓይሊ ክምለሱ የብሎምን”።

ኤርትራ፡ ድሕሪ ናይ 30 ዓመት መሪር ቃልሲ፡ ብመሪሕነት ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ብ1993 ዓ.ም. ናጻ ሃገር ደኣ ትኹን እምበር፡ ካብ 2001 ዓ.ም. ጀሚራ፡ ናጻ ማዕከናት ዜናን ፖለቲካዊ ተቓውሞን ብምዕጻው እያ ትፍለጥ።

ኤርትራ ነቲ ዝተናውሐ ምኽታት ናይ ወትሃደራታ ትህቦ ምስምስ ሓለዋ ሃገር፡ እሞ ኸኣ ብድሕሪ እቲ ምስ ኢትዮጵያ ካብ 1998 ዓ.ም. ስጋዕ 2000 ዓ.ም. ዝተኻየደ ናይ ኣሽሓት ህይወት ዝተኸፈሎ ናይ ዶብ ውግእ ምኽንያት ብምግባር እዩ። እቲ መንግስቲ፡ ንመንግስቲ ኣመሪካ፡ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ከምኡ'ውን ንሕብረት ኣፍሪቃ፡ ነቲ ብ2000 ዓ.ም. ነቲ ብናይ ሕቡራት መንግስታት ናይ ዶብ ኮሚሽን ዝተበየነ እቲ ቀንዲ ኣከራኻሪ ዝነበረ ቦታ ንኤርትራ ምስተዋህበ፡ ነቲ ስምምዕ ከተግብርኦ ስጉምቲ ብዘይምውሳደንን ንኢትዮጵያ ነቲ ውሳነ ንኽትቕበሎን ነቲ ዶብ ንኽሕንጸጽ ተጽዕኖ ብዘይምግባረን ብቐጻሊ እዩ ዝወቕሰን።

ኤርትራ፡ ኣብ ዝተፈላለየ እዋናት፡ ምስ ኩለን ጎረባብቲ ሃገራት ናይ ውግእ ረጽሚ ኣካይዳ እያ። ኣብ ሞንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ተኸሲቱ ዘሎ ዕጹው ናይ ፖለቲካ ሃዋህው ድማ ነቲ ኣብቲ ከባቢ ዘሎ ናይ ጸጥታ ኩነታት ብዝያዳ ዘይርጉእ ጌርዎ ኣሎ። ክልቲኤን ሃገራት ድማ በብወገነን ኣንጻር ናይ ክልቲኤን መንግስታት ዝተሰለፉ ጉጅለ ተቓውሞ ክሕግዛን ክድግፋን ይርከባ። ኣብ ርእሲ’ዚ፡ ናይ ኤርትራ ንኣብ ሶማል ዘለው እስላማዊ ዕጡቓት ተዋጋእቲ ትህቦን ትገብሮን ደገፍ ነቲ ኩነታት ናይ’ቲ ዓዲ ኣብ ዝኸፍእ ቅልውላው የእቲዎ’ሎ።

ጆርጂና ጋኞን “እቲ ኣብ ኤርትራ ዝፍጸም ዘሎ ግፍዕን ግህሰት ሰብኣዊ መሰላትን እናገደደ ይኸይድ ከምዘሎን፡ ንኹነታት ቀርኒ ኣፍሪቃ ኸኣ ኣዝዩ ዘይርጉእ ጌርዎ ከምዘሎ” ትገልጽ።

“ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ፡ ኣውሮጳዊ ሕብረትን ከምኡ’ውን ካልኦት ሃገራትን፡ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዘለወን ፖሊሲ ኣወሃሂደን፡ ነቲ ተፈጢሩ ዘሎ ወጥርን ኣስጋኢ ኹነታትን ከህድኣን፡ ምምሕያሽ ኩነታት ሰብኣዊ መሰል ቀንዲ ነጥቢ ምስ ኤርትራ ዝግበር ርክባትን ስምምዕን ክኸውን ኣለዎ ትብል።”

ካብቶም ብኤርትራውያን ስደተኛታት ዝተዋሕበ ቃለ ምስክርነት፦

''ክሃድም'ዩ ተባሂሉ ዝተጠርጠረ ሰብ፡ ኢዱ ወይ ድማ ኢዱን እግሩን ብሓጺን (ፌሮ) ይእሰር። እቲ መቕጻዕቲ፡ ብሓላዊ እቲ ውልቀ ሰብ'ዩ ዝውሰን። ሕጊ ዝበሃል የለን። እቶም ዝቕጽዑ ገበን የብሎምን፡ ግና ነቲ ውትህድርና ወይ ነቲ ወተሃደር ምዃን ጸሊእኩም ተባሂሎም ይቕጽዑ። እዚ’ዩ እቲ ምኽንያት። ኩሉ ሰብ ነቲ ውትህድርና ጸሊኡዎ'ዩ።''

- ቅድሚ ሕጂ ወተሃደር ዝነበረ'ሞ እቶም ካብ ውትህድርና ክሃድሙ ዝጸዓሩ ብኸመይ ከምዘሳቅዩዎም ክገልጽ ከሎ።

“ናይ ዕስክርና ታዕሊም ምስተወድአ፡ ናይ ጊዜ ወሰን ዘይብሉ ኣገልግሎት ይጅምር። መሰል ዝበሃል የለን። ሓለፍቲ ድላዮም ስራሕ የስርሑኻ። እምቢ እንተበልካ መቕጻዕቲ ይጽበየካ። ዳርጋ ኹለን ደቂ ኣንስትዮ፡ ከምዚ ዓይነት ሽግር የጋጥመን።''

- ንዓሰርተ ዓመት ኣብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ዘገልገለት ሓንቲ ጓል ኣንስተይቲ፡ ብተደጋጋሚ ክብራ ከምዝተደፈረን ከምዝተዓመጸትን ትዛረብ።

“ኣብ ቤት ማእሰርቲ ዳህላክ፡ ናይ ጊዜ ወሰን የለን። ክልተ ነገራት ጥራይ'የን ዘለዋ - ወይ ናብ ካልእ ቦታ ከትልወጥ ወይ ከኣ ክትቅተል። ካብ ዳህላክ ምስ ወጻኹ፡ 44 ኪሎ ይምዘን ነይረ። ዋሕዲ ደም ኔርኒ። ብበትሪ ይኸይድ ኔረ። ትሕቲ መሬት ኢና ተኣሲርና ኔርና። እቲ ሙቐት፡ ክሳብ 44 ዲግሪ ሴንቲግሬድ ይበጽሕ ኔሩ። ነቲ ኣብኡ ዝግበር ኢ-ሰብኣዊ ተግባራትን ግፍዕን መግለጺ ቃላት የብለይን።''

- ኣብ ዳህላክ ደሴት, ቀይሕ ባሕሪ፡ ብምኽንያት ፖለቲካዊ እምነቱ ተኣሲሩ ዝነበረ።

“ሓደ ሰብ እንተሃዲሙ፡ ናብ ገዝኡ ንኸይድ። ኣብ ገዛ እንተዘየለ፡ ንስድርኡ ናብ ቤት ማእሰርቲ ንወስዶም። እዚ ኣሰራርሓ ካብ 1998 ዓ.ም. እዩ ጀሚሩ። እቲ ሰብ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ እንተድኣሎ፡ ስድራ ምስ ተኣሰሩ፡ እቲ ውላድ ይምለስ። ዶብ እንተሰጊሩ ኸኣ፡ ስድርኡ 50,000 ናቕፋ ክኸፍሉ ይግደዱ። ገንዘብ እንተዘይብሎም፡ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ንነዊሕ እዋን ይጸንሑ። ክሳብ 6 ወርሒ ዝተኣስሩ ይፈልጥ።”

- ሓደ ናይ ምግፋፍን ምእሳርን ሓላፍነት ኣብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ዝነበሮ ብዓል መዚ።

ብህዩማን ራይትስ ዎች ብዛዕባ ኤርትራ ዝተጻሕፈ ጽማቕ ጸብጻብ ኣብዚ ይርከብ

“ህይወት ኣብ ትሕቲ ቀይዲ፡ መንግስታዊ ጭቆናን ደረት ኣልቦ ሃገራዊ ኣገልግሎትን'' ዘርእስቱ ብህዩማን ራይትስ ዎች ዝተጻሕፈ ጸብጻብ ኣብዚ ይርከብ

ንዝያዳ ሓበሬታ፡ በዞም ዝስዕቡ ቁጽሪ ቴሌፎናት ክትውከሱ ትኽእሉ፡-

ኣብ ዓዲ እንግሊዝ፡ ቤን ራውለንስ፦ +44-79-8481-6013
ኣብ ብራስለስ፡ ሪድ ብሩዲ፦ +32-498-625786
ኣብ ዋሽንግተን ዲሲ፡ ሌስሊ ለፍኮው፦ +1-240-486-7259
ኣብ ኒው ዮርክ፡ ጆርጂና ጋኞን፦ +1-212-216-1223

ጽሟቕ ትሕዝቶ

ኣብ 1993፡ ኤርትራ ድሕሪ ናይ ሰላሳ ዓመት ደማዊ ኲናት ካብ መግዛእቲ ኢትዮጵያ ብወግዒ ሓራ ኣብ ዝኾነትሉ እዋን፡ ሓጎስን ደስታን ኣብ ህዝባ ሰፊኑ፡ ትስፍው ሂወት ንመጀመርያ ግዜ ክርአ ዝጀመረሉ እዋን ከምዝነበረ ኩሉ ዝዝክሮ ኢዩ። ይኹን እንበር ድሕሪ ዓሰርተ ሹዱሽተ ዓመታት እቲ ድሞክራስያዊት ኤርትራ፡ መሰል ዜጋታት ዝኽበረላ ኤርትራ ክትስስን ዝነበረ ሕልሚ ማህሚኑ፡ ሎሚ ኤርትራ ሓንቲ ካብተን ኣብ ዓለም ንጹላት፡ ጨፍላቒ ስርዓት ዝነገሰለን ሃገራት ኮይና ኣላ። ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ናይ ፖለቲካ እሱራት ኣብ ኣብያተ ማእሰርትን፡ ኣብ ጎዳጉዲ ሽላታትን ተኣሲሮም ይርከቡ። ነጻ ስቪካዊ ማሕበራት ካብ ምዕንባብ ተኣጊደን ሎሚ ንሽሙ እኳ ነጻ ሲቪካዊ ማሕበር ዝበሃል ኣብ ኤርትራ የለን።  ኩለን ናይ ብሕቲ ናይ ዜና ማዕከናት ተዓሺገን፡ ፓትርያርክ ኦርትዶክሳዊት ቤተክርስትያን ብዘይ ፍርዲ ብዘይ ሕጋዊ መንገድን ተሓዪሮም፡ ኢቫንጀሊካን ምእመናን ብጃምላ ካብ ፈቐድኡ ብቐጻሊ እናተገፉ ኣብ ቤትማእሰርቲ ይሳቀዩን ይግፍዑን ኣለዉ።

እቲ ንኤርትራ ኣብቲ ዝበርትዐ ናይ ናጽነት ቃልሲ ዝመርሐ፡ ናይ ሕጂ ፕሬዝደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ነቲ ምስ ኢትዮጵያ ዝተኸስተ ገና መዓልቦ ዘይረኸበ ናይ ዶብ ምስሕሓብ ተጠቒሙ፣ ንኤርትራ ኣብ ቀጻሊ ናይ ኲናት ሃዋህው ቆሪንዋን ጅሆ ጌሩ ሒዝዋን ይርከብ። እቲ ን ዓመትን መንፈቕን ንነብስወከፍ ዓቕሚ ኣዳም ዝበጸሐ ዜጋ ዝምለከት ሃገራዊ ኣገልግሎት፡ ብዘይ ሕጋዊ መንገዲ ንዓመታት ተናዊሑ፡ መንእሰያት ደቂ ተባዕትዮ ይኹኑ ደቀንስትዮ ብዘይ ድልየቶም ብኣስገዳድ ንዓመታት ኣብ ሰራዊት ከገልግሉ ይርከቡ። ሓምሳ ዓመት ዝዕድሚኦም ዜጋታት እኳ ካብ ሃገር ክወጹ ናይ መውጸኢ ቪዛ ዝረኸቡ ኣዝዮም ብኣጻብዕ ዝቑጸሩ ኢዮም።

እቶም ሕጋዊ ፍቓድ ከይረኸቡ ካብ ሃገር ክሃድሙ ዝፍትኑ እውን ዕጨኦም ማእሰርትን ስቓይን፡ ካብኡ ሓሊፉ ድማ ኣበቲ ዝተታሕዙሉ ዶባት ምርሻን ኢዩ። መንግስቲ ኤርትራ ንወለዲ እቶም ሃገር ራሕሪሖም ብዓወት ዶብ ሰጊሮም ዝሃድሙ ኣብ ክንዲ ብጹሕ ውላዶም ሰፍ ዘይብል ናይ ገንዘብ ዕዳ የሰከምን ይኣስርን የሳቕን ኣሎ። ኣብዚ እዋን ኤርትራ ድማ ኣብ ዓለም እታ ዝበዘሐ ስደተኛ ዘለዋ ሃገር ኮይና ኣላ።

እዚ ጸብጻብ፡ ነቲ መንግስቲ ኤርትራ ዝፍጽሞ ዘሎ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰል፡ ጃምላዊ ማእሰርቲ ዜጋታት፡ ግዱድ ወፍሪ ወይ ግዱድ ዕዮ፡ ዘይሰብኣዊ ኣተሓሕዛ እሱራት ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ፡ ድሩት ናይ ህዝቢ ናይ ምንቅስቓስን ናይ ምዝራብን ከምኡውን ናይ እምነትን መሰል፡ መዝጊቡ ኣሎ። ብዘይካዚ ንዘይተወሰነ ግዱድ ሃገራዊ ኣገልግሎት፡ ንግህሰት መሰል ብነጻ ሓሳብካ ናይ ምግላጽን ናይ ምቅዋምን፡ ንስደተኛታት ኤርትራውያን ኣብ ስደቶም ዘጋጥሞም ጸገምን ብትንታነ ኣስፊሩ ኣሎ።

ኤርትራ እተን ውሑዳት ቀዳሞት ዓመታት ናጽነታ እቲ ተስፋ ጽልሙት ኣይነበረን። ናይ ብሕቲ ጋዜጣታት ዓንቢበን፡ ኣብቲ ሓረነታዊ ኲናት ዝተሳተፈ ሰራዊት ክጣየስ ጀሚሩ፡ እቲ ሽዑ ዝነበረ ባይቶ እውን ንመትከላት ሰብኣውን ዲሞክራስያውን መሰላት ህዝቢ ዘሕቑፍ ሓድሽ ቅዋም ኣብ 1997 ኣጽዲቑ።

ይኹን እንበር ኣብ 1998 እቲ ሰፍ ዘይብል ክሳራ ዝተኸፈሎን ንክልተ ዓመት ዝቐጸለን ደማዊ ዶባዊ ግጭት ምስ ኢትዮጵያ ተወሊዑ። ደሞክራስያዊ ምርጫ ተመሓላሊፉ፣ ጃምላዊ ዕስክርና ዜጋታት እንደገና ጀሚሩ። ከምሳዕቤኑ ድማ ክሳብ እቲ ኲናት ብኣህጉራዊ መንጎኝነት ብውዕል ኣለጀርስ ኣብ 2000 ዓ.ም ዘኽትም፡ ናይ ኣሽሓት ሂወት ሃሊቑ።  ኣብ መወዳእታ ድማ ኮምሽን ዶብ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብዝኾነ መንገዲ ነቲ ጉዳይ ዶብ ክሽምግል ቆይሙ።

ድሕሪ ምዝዝዛም እቲ ኲናት ብዙሓት ነቲ ኣብ መስርሕ ዝተኾለፈ ድሞክራስያዊ መስርሕ ክቕጽል ተስፋ ኣንቢሮም እኳ እንተነበሩ፡ ብኣንጻሩ ኣብ 2001፡ እቶም ኣብ ኤርትራ ነጻን ርትዓውን ምርጫ ዘካተተ መሰረታዊ ለውጢ ክትኣታቶ ብወግዒ ዝጠለቡ ላዕለዎት ሰበስልጣን መንግስቲ  እናተገፉ ከምዝዳጎኑ ተጌሩ። ጃምላዊ ማእሰርቲ ጋዜጠኛታትን ተቓወምቲ ውለቀሰባትን ድማ ብሰፊሑ ቀጺሉ። ብሕታውያን ጋዜጣታት ተዓጽየን። ክሳብ መጋቢት 2009 ድማ ሃለዋት ናይቶም ብኣልመማ ዝተኣስሩ ዜጋትት ዝፈልጥ ነገር የለን።

ካብ 2001 ዓም ጀሚሩ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት፡ ከም ጃምላዊ ማእሰርቲ፡ ምስቓይ፡ ዘይሕጋዊ ቅትለት፡ ምእጋድ መሰል ሓሳብካ ብነጻ ምግላጽ፡ ምእጋድ መሰል እመነትን ናይ ምንቅስቓስ ነጻነትን፡ ብዝኸፍአ መልከዑ ብዝሰፈሐ ምንገዲ ኣስፋሕፊሑ።

ኣብ 2002 ምስ ምእዋጅ ወፍሪ ዋርሳይ ይከኣሎ ናይ ልምዓት ወፍሪ፡ እቲ ን 18 ኣዋርሕ ጥራይ ብኣዋጅ ዝጸደቐ ሃገራዊ ኣገልግሎት፡ ንዘይተወሰነ ግዜ ተናዊሑ መንእሰያት ደቀንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን ኣብዚ ግዱድ ወፍሪ፡ ኣብቲ ብመንግስቲ ዝወጸ “ናይ ልምዓት” ፕሮጅክትታት ክሳተፉ፡ ክሳብ 40 ሓምሳ ዓመት ዝመልኡ፡ ሓሓሊፉ እውን ክሳብ ሓምሳን ሓሙሽተን ዓመት  ክሰርሑ ምቕሳብ ልሙድ ኮይኑ።

እቲ ደረት ኣልቦ ዝኾነ ሃገራዊ ኣገልግሎት ብናይ ሽዱሽተ ወርሒ ወትሃደራዊ ታዕሊም ጀሚሩ ብ 12 ወርሒ ናይ ነጻ ኣገልግሎት ኣብ ሰራዊት ወይውን አብ ሰቪላዊ ሚኒስተሪታት ፡ (ብምምርሒታት ናይ ምክልኻል ሚኒስተር) ይቕጽል። ዝበዝሓ ናይ ንግዲ ትካላትን ካመፓኒታትን ብሰራዊት ወይውን በቲ ኣብ ስልጣን ዘሎ ሰልፊ ይውነናን ይመሓደራን። ነቲ ቁጠባ ናይ ሃገር ድማ ብሒተን ይቆጻጸራ። ነጻ ሲቪካዊ ማሕበር ዝበሃል ድማ የለን።

ኣብ ሃገራዊ ኣገልገሎት ዝርከቡ ዜጋታት ብፍላይ ክኣ ስደራ ንዘለዎም ትንፋስ መሕደሪ ዝኸውን ደሞዝ ይወሃቦም። እቲ ኣብ ህዝቢ ተቐባልነት ዘይብሉን ኣዝዩ ጽሉእ ዝኾነ ደረት ኣልቦ ዕስክርና ተግባራውነቱ ክረጋገጽ ጨፍላቒ ዝኾነ ሃገር ለኸ ናይ መንግስቲ ፖሊሲ ክህሉ የድሊ።  ሓደ ካብኡ ኣብ 2003 ዝተኣታተወ ኩሎም ተመሃሮ ናይ ካልኣይ ደረጃ መልቀቒ ፈተና ክካፈሉ ናይ 12 ክፈሊ ትምህርቶም ኣብ ሳዋ ከይዶም ከምዝመሃሩ ምግባር ኢዩ። እቲ ሃገራዊ ኣገልገሎቶም ድማ ብተግባር ካብኡ ይጅመር።

ካብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ክሃድሙ ዝፈተኑ፡ ፖለቲካዊ እሱራትን፡ ብሰንኪ ሃይማኖታዊ እመነቶም ዝተዳጎኑን ኩሎም ኣብተን ብሃገር ደረጃ ተዋቒረን ዘለዋ ኣብያተ ማእሰርቲ ተዳጒኖም ይሳቐዩ። ዘይሰብኣዊ ኣተሓሕዛ እሱራት ዘስካሕክሕ ኢዩ። ኣካላዊ መግረፍትን ምስቓይን፡ ዘስካሕክሕን፡ ሰብኣዊ ክብሪ ዘራኽስን ግዱድ ዕዮ፡ ኣብዘን ኣብያተ ማእሰርቲ ንቡራት ኢዮም። ብዙሕ ግዜ እሱራት ኣብ ጎዳጉድን ኮነተይነራትን ኣብ ንሂወት ኣስጋኢ ዝኾነ ሙቐት ዝበርትዖ ቦታ ይዳጎኑ።

ኣመንቲ ናይተን ንኡሳን ዝኾና ናይ ክርስትያን እምነት ተኸተልቲ ኣብያተ  ጸሎት ብመንግስቲ ኤርትራ ብፍሉይነት ይህደኑ። ኣብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ዝርከቡ ኣመንተን ኣብ ታዕሊም መጽሓፍ ቅዱስ ከንብቡ ምስ ዝርከቡ፡ ወይውን ተኣኪቦም ምስ ዝጽልዩን ይእሰሩን ብዘይሰብኣዊ መንገዲ ይሳቐዩን። ፖሊስን፡ ሰራዊትን ብዙሕ ግዜ ንኣባይቲ ኣመንቲ ናይዘን ሃይማኖታት እናኸበቡ ካብ ጉባኤታት ጸለቶምን ውልቃዊ ዋኒኖምን እናኣሰሩ ይዳጉንዎም። ብሰነኪ እዚ ድማ ብኣሽሓተ ዝቑጸሩ ሎሚ ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ ተዳጒኖም ይርከቡ።

እቶም ሃገር ራሕሪሖም ክሃድሙ ዝሓስቡ ዜጋታት ኣብ ዶባት ምስ ዝትሓዙ፡ ናይ ማእሰርትን ኣብ ዝተታሕዙሉ ዶብ ብጥይት ናይ ምርሻንን ዕጫ የጋጥሞም። እቶም ካብ ማልታ፡ ሱዳን ሊብያ፡ ግብጽን ካልኦት ሃገራትን ተጠሪዞም ዝምለሱ ድማ ማአሰርትን ስቓይን ይቕበሎም። ንህልው ኢሰብኣዊ ኣተሓሕዛ መንግስቲ ኤርትራን፡ አብ ልዕሊ ዜጋታት ዝፍጸም ደረት ኣለቦ ግፍዕን ኣብ ግምት ብምእታው ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ስደተኛታት ላዕላዋይ ኮመሽነር ሃገራት ንአርትራውያን፡ እንተላይ እቶም ናይ ዑቕባ ሕቶኦም ዝተነጽገ፡ ናብ ኤርትራ ከይመልሳ ከምዘትሓሳሰበ ይዝከር። ኣገዲድካ ምምላስ ኤርትራውያን ከብቅዕ ድማ ይምሕጸን።

ሓርፋፍ ዝምድና ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ እቲ ቀነዲ  እምነኩርናዕ ናይ ወጻኢ ፖሊሲን፡ ቀንዲ ምንጪ ውሽጣዊ  ዳይናሚከ ፖለቲካ ኤርትራን ኢዩ። ምንምኳ ክልቲአን ሃገራት ብውሳነ ውዕል ኮምሽን ዶብ፡ ክርዕማ ተሰማሚዐን እንተነበራ ኢትዮጵያ ንባድመ፡ ብመሰረት ዝተሓንጸጸ ዶብ፡ ንኤርትራ ከተረክብን ተወሳኺ ዝርርብ ከይተገብረ መስርሕ ምምልካት ዶብ ኣብ ባይታ ክፍጸምን ፍቓደኛ ኣይኮነትን። ኤርትራ ድማ ነዚ መዕለቢ ከይረኸበ ሰንፈላል ዝተረፈ ጉዳይ፡ ነቲ ብሰፊሑ እተካይዶ ንኩሉ ህዝቢ ዘካተተ ሃገራዊ ወትሃደራዊ ኣዋጅ ክትእውጅን ንሕቶ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላት ህዝቢ ከተወንዝፍን ምኽንያት ኮይንዋ ይርከብ።

ጽባሕ ናጽነት ጀሚራ፡ ኤርትራ ተጻባኢ ዝምድናታትን  ዶባዊ ምስሕሓብ ምስ ጎረባብታ ኢትዮጵያ፡ ሱዳን ጅቡቲ፡ ባሕሪ ሰጊራ ምስ የመን እውን ኔርዋ። ብቐጻሊ ንጎነጻዊ ቃለሲ ዘካይዱ ተቓወምቲ ውድባት ኣብዘን ሃገራት ከተዕጥቕን ክትድግፍን ጸኒሓ። ኢትዮጵያን ሱዳንን እውን ተመሳሳሊ ሰትራተጂ ኣብቲ ዞባ ክጥቀማ ይረኣያ። ብፍላይ ድማ ስገረዶብ ኲናት ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣብ ሶማል ሃሳዪ ጽልዋ ኣለዎ። እቲ ኣብ 2006 ናይ ኢትዮጵያ ናብ ሶማል ምትእትታውን ንሕበረት እስላማዊ ቤትፍርዲ ብወትሃደራዊ ስጉምቲ  ካብ ስልጣን ክትዓሉን ንመሰጋገሪ መንግስቲ ሶማል ክትድግፍን ዝቐሰባ ቀንዲ ምኽንያት ድማ እቲ ናይ ኤርትራ ንሕብረት እስላማዊ ቤት ፍርዲ (ሓደ ካብ ውድባት ሶማል) እትገብሮ ዝነበረት ምድግጋፍ ምንባሩ ይፍለጥ። ምትእትታው ናይዘን ክልተ ሃገራት ኣብ ሶማል ድማ ንኲናት ሶማል ኣበኣኢሱን ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ሶማላውያን ሂወቶም ክስእኑ፡ ልዕሊ ሓደ ሚሊዮን ድማ ካብ መነባብሮኦም ከተማ መቛዲሾ ክመዛበሉን ጠንቂ ኮይኑ። እቲ ኲናት ካብ ዝተጀመረሉ ዕለት ኣትሒዙ ብዙሓት ሃገራት እንተላይ ኤርትራን ኢትዮጵያን ነቲ ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝጸንዐ ናይ ምሽማት ኣጽዋር እገዳ ኣብ ልዕሊ ሶማል ጥሒሰን ኣጽዋር ናብ ሶማል ጓሪተን። ኤርትራ ነቲ ኣብ ልዕሊ ሰላማዊ ህዝቢ ሶማል ዘይትኣደነ ግፍዒ ዝፍጽም ጉጅለ ጥርኑፍ አስላማዊ ጉጅለ ኣልሸባብ ኣብ ምድልዳል ዝለዓለ እጃም ተጻዊታ።

ምስ ምቛም ሓድሽ መንግስቲ ኣብ ዋሽነትግተንን ምትእትታው ናይ ልምዓት ሓገዝ ኣብ ኤውሮጳዊ ሕብረትን፡ እተን ቀንዲ ዝሃብተማ ሃገራት ነዚ ተኸሲቱ ዘሎ ካብ ዝኸፍአ ናብ ዝገደደ እናንቆልቆለ ዝኸይድ ዘሎ ኩነታት ቀርኒ ኣፍሪቃ ፍታሓት ከናድያ ዓቢ ኣጋጣሚ ኢዩ። ኤርትራ ኣብዚ ዞባ ኣገዳሲ ተራ ትጻወት ሃገር ከምዃና መጠን ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ውድብ ሕበረት ኣፍሪቃ፡ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን ኤውሮጳዊ ሕብረትን ዓቕመን ኣዋሃሂደን፡ ኣብቲ ዞባ ንዘሎ ፖለቲካዊ ወጥሪ ከህድኣ፡ ኣብ ኤርትራ ግዝኣተ ሕጊ ክነግስን፡ መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ልዕሊ ህዝቡ ዝፍጽሞ መጠን ዝሓለፎ ግፍዒ ደው ከብልን ህጹጽ ስጉምቲ ክወስዳን ይግባእ።

ምሕጽንታ (ለበዋ)

ንመንግስቲ ኤርትራ

• ንኹሎም ፖለቲካዊ እሱራት እንተላይ ብጉጅለ 15 ዝፍለጡ ላዕለዎት ሓለፍቲ ነበርን ጋዜጠኛታትን ብዘይቅድመኩነት ክፈትሕ፡ ወይ ክኣ ኣብ ብሕጋዊ መዳይ ክዳነዩሉ ዝኽእሉ ቤትፍርዲ ኣቕሪቡ ጉዳዮም ብሕጋዊ መስርሕ መዕለቢ ክገብረሉ።
• መንግስቲ ኤርትራ ንትካላት ጸጥትኡን፡ ናይ ጸጥታ ሰራሕተኛታቱን፡ ኣብልዕሊ ዜጋታት ብሰንኪ ሃየማኖታዊ እምነቶም ዝፍጽምዎ ዘለዉ ኣልማማዊ ማእሰርቲ፣ ቅየዳን ስቅያትን ደው ከብሉ ንጹር መምርሒታት ከውጽእ።
  
• ነጻ ተቖጻጸርቲ ኣካላት ኣብ ኩለን ምሰጢራውያንን፡ ወግዓውያንን ቤት-ማእሰርትታት ብህጹጽ ምብጻሕ ክፍጽሙ ከፍቅድ፣ ኩሎም እሱራት ኣበይ ከምዝርከቡ ክምዝግብ፡ ንቤተሰቦምን መቕረባታቶምን ብወግዒ ክሕብር፡ ስድራ እሱራት፡ ንእሱራት ስድራቤቶም ናይ ምብጻሕ መሰሎም ከኽብር፡ እሱራት ንጉዳይ ማእሰርቶም ዝከታተለሎም ሕጋዊ ወኪል ክህልዎም ከፍቅድ፣ ንኣተሓሕዛ እሱራት ብዝምልከት ዓለማዊ መለክዒታት ብዘፍቅድዎ መሰረት ግቡእን ሰብኣውን ኣታሓሕዛ ከዘውትር።
• ኣብ ልዕሊ እሱራትን ሃገራዊ ኣገልግሎትን ናይ ቅትለት፡ ክብሪ ደቀንስትዮ ምድፋር፡ አሰቃቒ ግፍዕታትን ገበናትን ብምፍጻም ዝጥርጠሩ፡ ሰበስልጣንን ኣዘዝቲ ሰራዊትን ግቡእ መርመራ ክገብርን ገበናቶም ኣጻርዩ ድማ ናብ ፍርዲ ከቕርብን።
• ብነጻ ሓሳብካን ርእይቶኻን ናይ ምግላጽ መሰል፡ መሰል እምነትን ብማሕበራት ምውዳብን፡ መሰል ምንቅስቓስን ከኽብር ብወግዓዊ መንገዲ ክእውጅ፡ ዝኾን ይኹን ሰብ ብሰላማዊ መንገዲ ሓሳባቱን ተቓውሞኡን ብምግላጹ ጥራይ ከምዘይእሰር ብወግዒ ከፍልጥ፡ ዘይፍትሓዊ ኣድልዎ ኣብ ልዕሊ ኣመንቲ  ጅሆባ ዝኾኑ ዜጋታት ከኽትም ከምዘለዎ ክገብር፡
• ምእጋድ ብሕታዊ ጋዜጣታት ከብቅዕን፡ ብሕታዊ ጋዜጣታት ክምስረታን ክስስናን ከፍቅድ።
• ገደብ ኣልቦ ሃገራዊ ኣገልግሎት ደው ከብልን፡ እቶም ልዕሊ እቲ ሕጊ ዝጠልቦ 18 ኣዋርሕ ዘገልገሉ፡ በብደረጅኡ ከጣይስ።
• ንጉልበት ሃገረዊ ኣገልግሎት ኣብ ብሕታውያን ናይ መኽሰብ ኩባንያታት ምጥቃምን ምውፋርን  ደው ከብል።
• ንዜጋታት ኣብ ገዛእ መሬቶም ንኽንቀሳቐሱ መንቀሳቐሲ ፍቓድ ክሕዙ ዘቐስብ ኣሰራርሓ ደው ከብል፡ ዜጋታት ኣብ ውሸጢ ኤርትራ ብነጻ ናይ ምንቅስቓስ መሰሎም ከኽብር። ኣብ ኤርትራ ክሰርሑ ንዝደልዩ ወጻእተኛታት ንጸጥታዊ ድሕነት ሃገር ብዘይትንኪ መንገዲ ብነጻ ክንቀሳቐሱ ከፍቅድ።
• እቲ ናብ ጎሮቤት ሃገር ብዘይ መወጽኢ ፍቓድ ዝሰግሩ መንእሰያት ዝዓለመ “ክትቀትል ተኩስ” ዝብል ኣብ ሰራዊትን ኣባላት ጽጥታን ዘትኣታተወ ፖሊሲ ብዕሊ ክስርዝ።
• ምምልማል ትሕቲ ዕድመ (ትሕቲ 18 ዓመት) መንእሰያት ናብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ደው ከብል።
• እቲ ኣብ 1997 ዝጸደቐ ቅዋም ከተግብር፣ ንብዙሕነት ሰልፍታት ዘፍቅድ ሕጊ ከጽድቕን፡ ንዲሞክራስያዊ ምርጫ ምቅርራባት ክገብርን ማሕበረሰብ ዓለም ካብ መጀመርታ ክሳብ መወዳእታ ብወከልቱ ዝዕዘቦ ፍትሓዊ ምርጫ ከካይድ።
• ረድኤት ክልግሳ ንዝደልያ ናይ ግበረሰናይ ማሕበራት፡ ንድሌታት ህዝቢ ብዝምልከት መጽናዕቲ ክገብራ ክዕድምን ምስ ህዝቢ ክራኸባን ጥጡሕ ባይታ ክፈጥር።

ንሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካን ኤውሮጳዊ ሕብረት

• ኤርትራ ነቲ ኣብ 1997 ዝጸደቐ ቅዋም ከተተግብር፡ ኩሎም ናይ ፖለቲካ እሱራት ናብ ፍርዲ ከተቕርብ ወይ ድማ ነጻ ክትለቅቕ፡ ግዱድ ዕዮ ደው ከተብል፡ ንዲሞክራስያዊ ምርጫ ዝግባእ ምቅርራብ ክትገብር ጸቕጢ ክገብራ።

ንለገስቲ፦ ኤውሮጳዊ ኮምሽን፡ ዓለማዊ ባንክን ናይውድብ ሕቡራት ሃገራት ትካላትን

• መጻኢ ልምዓታዊ ምትሕብባር ምስ ኤርትራ፡ ንሕቶ ሰብኣዊ መሰላት፡ ከም ምልቃቕ ናይ ፖለቲካ እሱራት፡ ምብጻሕ ኣብያተ ማእሰርቲ ብነጻ ማሕበራት፡ ዝኣመሰሉን ካልኦት ምስ ዓነቀጽ 96 ናይ ኤውሮጳዊ ኮምሽን ናይ ኮተኑ ውዕል መዐቀኒታት ሰብኣዊ መሰላትን ዝሰማመምዑ  ቅድመኩነታት ዘካተተ ክኸውን።
• ብለገስቲ ሃገራት ዝተመወሉ ፐሮጀክትታት ብግዱድ ዕዮ ሃገራዊ ኣገልግሎት ከይሰላሰሉ ከም ቅድመ ኩነት ንሓገዘን ከቐምጣ።

ንሕብረት ኣፍሪቃ

• ነቲ ብናይ ኣፍሪቃዊ ኮሚሽን ንናይ ሰብኣውን ህዝብን መሰላት ዝሓለፈ ውሳነ፡ እንኮላይ ብህጹጽ ካብ ቤት ማእሰርቲ ምፍታሕን ምኽፋል ካሕሳን ን ጉጅለ 15 ኣብ ተግባር ክውዕል።  
   

ን ኤርትራውያን ስደተኛታትን ሓተቲ ዕቕባን የዕቑበን ዘለዋ ሃገራት፡ ብሕልፊ ግብጺ፣ ሱዳን፣ ሊቢያ፣ ማልታ፤ እስራኤል፣ ቱርኪ፣ ዓዲ ጥልያን፣ ስዊዲንን ዓዲ እንግሊዝን

• ብመሰረት መምርሒታት ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ስደተኛታት ኮምሽን (UNHCR) ኤርትራውያን ሓተቲ ዕቑባ ናብ ኤርትራ ከይጥርዛ፡ እተን ቅጥዕታት ናይ ዑቕባን መሳለጥያታት ዘይብለን ሃገራት ኣፍሪቃ ድማ፡ ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ስደተኛታት ኮምሽን፡ ኣብ ሃገረን ንሓተቲ ዑቕባ ኤርትራውያን፡ ንጉዳዮም ከጻርያን ናይ ስደተኛ መሰል ክረኸቡ ክትሓባበርኦምን ጥጡሕ ባይታ ክፈጥራ።

ን ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ስደተኛታት ኮምሽን

• ኤርትራውያን ስደተኛታት ናብ ሃገሮም ከይጥረዙ ንምክልኻል እዋናዊ ስጉምቲ ክወስድ፡  ዓለማዊ ግቡአን ክስከማ ቅሩባት ዘይኮና ሃገራት ዝጥርዝኦም ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣማራጺ ፍታሕ ክረኽቡ ምስ ሃገራት ሓቢሩ ክሰርሕ፣ ነተን ኤርትራውያን ሓተቲ ዑቕባን ስደተኛታትን ዝጥርዛ ሃገራት ድማ ብወግዒ ክኹንን።
• ምስ ናይ 2004 ኣዋጁ ዘሳኒ ንኣድላይነት ውሕስነትን ዑቕባ ንኤርትራውያንን ዝምልከትን፡  ኤርትራውያን ናብ ሃገሮም ንከይጥረዙን ዘትሓሳስብን ንጹር፡ እዋናውን፡  ሓበሬታ ከውጽእ። ክሳብ ነዚ ዘፍርስ ተመሳሳሊ መግለጺ ዘውጽእ ድማ ኣብ ውሳኔኡ ዝጸንዐ ክኸውን።